ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਸਾਡੀ ਪਹਿਚਾਣ, ਇਤਿਹਾਸ, ਤੇ ਮੂਲ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰੀਆਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਭਾਸ਼ਾ, ਲੋਕ-ਧਾਰਾ, ਅਤੇ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰ ਆਧੁਨਿਕਤਾ, ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਬੇਰੁਖ਼ੀ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਆਹਿਸਤਾ-ਆਹਿਸਤਾ ਖਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ, ਗਲੀਆਂ, ਤੇ ਵਿਦਿਆਲਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅੱਗੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਪਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਪੰਜਾਬੀ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਜਾਂ ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਹੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਸਿਰਫ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਧਾਰਾ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਗਿੱਧਾ, ਭੰਗੜਾ, ਜੁਗਨੀ, ਤੇ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਹਰ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਤੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਡੀ.ਜੇ. ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਾਰਾਂ, ਸੂਹਾ-ਸੁਹਾਗ, ਤੇ ਰੁੱਖਸ਼ਾਦੀ ਆਮ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਪਿੰਡਾਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਪਿਛਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛੜਿਆ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵਿਰਸਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਪਹਿਰਾਵਾ ਵੀ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਹੇਠ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਫ਼ਾ, ਪਟਕਾ, ਕੁੜਤਾ-ਪਜਾਮਾ, ਤੇ ਸੂਥਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਫੁਲਕਾਰੀ, ਪਰਾਂਦਾ, ਤੇ ਸ਼ਲਵਾਰ-ਕਮੀਜ਼ ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਹੁਣ ਵੈਸਟਰਨ ਲਿਬਾਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਹਿਰਾਵਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਇਹੀ ਹਾਲਤ ਪੰਜਾਬੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਵੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਹਿਚਾਣ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਰੌਣਕ ਘੱਟ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ, ਪਰ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵੀ ਮਿਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰੀਏ। ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਪੜ੍ਹਨਾ-ਲਿਖਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਘਰਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ, ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਧਾਰਾ, ਰਵਾਜ਼, ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਪਹਿਰਾਵੇ, ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ, ਤੇ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਤਜੀਕਰਤ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰੀਆਂ ਦੀ ਦੱਸਤੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਵੀ ਚੌਕਸ ਨਹੀਂ ਹੋਏ, ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਆਪਣੀ ਮੂਲ ਪਛਾਣ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਇਸ ਲਈ, ਆਓ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਈਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲੀਏ।
ਹਰਸ਼ਦੀਪ ਕੌਰ,
