ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀਆਂ ਪਹਾੜੀ ਚੋਟੀਆਂ ਦਾ ਘਰ, ਹਿਮਾਲਿਆ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸਦੀਆਂ ਅਸਮਾਨ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੇਠਾਂ, ਭੂਮੀਗਤ ਇੱਕ ਹਲਚਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਟਕਰਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, 60 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਇਸ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਟੱਕਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਹਾਲੀਆ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਟ ਟੁੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੋ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਅਫਰੀਕਾ ਨਾਲ ਵਾਪਰ ਚੁਕਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਏਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਟੱਕਰ ਦੌਰਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸਦੇ ਵਿਵਹਾਰ 'ਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੰਘਣੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਲੇਟਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਟ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਪਲੇਟਾਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਦੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲੀਆ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਟ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਭੂਚਾਲ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤੀ ਝਰਨੇ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਗੈਸ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੇ ਡੇਟਾ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਹੀਲੀਅਮ ਆਈਸੋਟੋਪਸ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਲੇਟ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਨਾਲ ਮੈਂਟਲ ਚੱਟਾਨਾਂ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮ ਮੈਂਟਲ ਪਦਾਰਥ ਇਸ ਅਲੱਗਤਾ ਕਾਰਣ ਬਣੇ ਖਾਲੀਪਣ ਨੂੰ ਭਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਯੂਟਰੇਕਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਜਿਯੋਡਾਇਨਮਿਸਿਸਟ ਡੋਵ ਵੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮਹਾਂਦੀਪ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਤੀਜੇ ਖੋਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਅਤੇ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਟ ਆਪਣੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੋਟਾਈ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਤਰੇੜਾਂ ਪਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਾੜ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਮੈਂਟਲ ਚੱਟਾਨਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਖਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭੂਚਾਲ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਮੈਪਿੰਗ ਕਰਕੇ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪਲੇਟ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਟੁੱਟ ਗਏ ਸਨ। ਖੋਜਕਰਤਾ ਹੁਣ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪਲੇਟ ਫਟਣ ਨਾਲ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਕਿਵੇਂ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ?
