ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਦੀ ਧੜੱਲੇ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਵਿਕਰੀ

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵੇਲੇ ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਦੀ ਬਹਾਰ ਆਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਮਝ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਗੁੜ ਵਿੱਚ ਕੈਮੀਕਲਾਂ ਦੀ ਮਿਲਾਵਟ ਨੇ ਸਭ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਾਮਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਪਾਰੀ ਮੋਟੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲਈ ਧੜੱਲੇ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਗੁੜ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ, ਸੋਡੀਅਮ ਬਾਈਕਾਰਬੋਨੇਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਇਹ ਗੁੜ ਕਿਡਨੀ ਫੇਲ, ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ’ਤੇ ਕਈ ਰੇਡਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿੱਲੋ ਗੁੜ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹ ਧੰਦਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਮਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਗੰਨੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਵੇਸਟ ਗੰਨੇ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਖੰਡ ਅਤੇ ਕੈਮੀਕਲਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਗੁੜ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਜੋ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਹੋਈ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਭਈਏ (ਮਾਈਗ੍ਰੈਂਟ ਵਰਕਰਜ਼) ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਘੋਲ ਅਤੇ ਕੈਮੀਕਲ ਨਾਲ ਗੁੜ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੁੜ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਮਾਰਗਾਂ ਕਿਨਾਰੇ ਲੱਗੀਆਂ ਕੁਲਾਹੜੀਆਂ (ਵੇਲਣੇ) ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਪਾਰੀ ਟੈਕਸ ਫਰੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੋਟਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਈ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਬੇਮੌਸਮੇ ਸਮੇਂ ਗੁੜ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਗੁੜ ‘ਗੰਗਾ’ ਬਰਾਂਡ ਨਾਮ ਹੇਠ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰਿਆਣਾ ਦੁਕਾਨਾਂ ’ਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ।
ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਰਗੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਮਾਈਗ੍ਰੈਂਟ ਵਰਕਰ ਹਨ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡੀ.ਐੱਮ. ਨੇ ਰੇਡ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਬਣਨਾ ਨਹੀਂ ਰੁੱਕਿਆ।
ਇਹ ਧੰਦਾ ਗੋਰਖ ਧੰਦੇ ਵਾਂਗ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਕਿਸਾਨ ਹੀ ਅਸਲੀ ਗੁੜ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੰਗ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਵੀ ਰਿਜੈਕਟਡ ਗੁੜ ਲਿਆ ਕੇ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇ?
ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੈ ਜੇਕਰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤੀ ਜਾਵੇ। ਅਸਲੀ ਗੁੜ ਦਾ ਰੰਗ ਹਲਕਾ ਪੀਲਾ ਜਾਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਭੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਚਮਕਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਕਲੀ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਦਾਣੇ ਜਾਂ ਧੱਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ ਜਾਂ ਚਮਕਦਾਰ ਲਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਕਾਰਨ ਮਿਲਾਵਟੀ ਪਦਾਰਥ ਭਾਂਡੇ ਦੇ ਤਲ ’ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਅਸਲੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੁਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਾਕ ਪਾਊਡਰ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਚਿੱਟਾ ਪਦਾਰਥ ਤਲ ’ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਸਲੀ ਗੁੜ ਗਰਮ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਹੌਲੀ ਪਿਘਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਾੜ੍ਹਾ ਸ਼ਰਬਤ ਵਾਂਗ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਨਕਲੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਾਂਗ ਪਤਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਸਲੀ ਗੁੜ ਮਿੱਠਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੰਨੇ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਮਿਠਾਸ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਕਲੀ ਵਿੱਚ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਜਾਂ ਕੁਸੈਲਾ ਸੁਆਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਸਲੀ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕੁਦਰਤੀ ਕ੍ਰਿਸਟਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਕਲੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਚਮਕਦਾਰ ਵਾਲੇ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਵਾਲਾ ਗੁੜ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਪੀਲੇ ਜਾਂ ਹਲਕੇ ਭੂਰੇ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ।
ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ
ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਸਿਹਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਮਿਲਾਉਣ ਨਾਲ ਗੁੜ ਦਾ ਭਾਰ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਸੋਡੀਅਮ ਬਾਈਕਾਰਬੋਨੇਟ ਨਾਲ ਰੰਗ ਸੁਧਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਫੋਲਾਈਟ ਵਰਗੇ ਰਸਾਇਣ ਮਿਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਫਾਇਦੇ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਡਨੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁੜ ਦੇ ਸੈਂਪਲ ਫੇਲ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਸਟੈਂਡਰਡ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਨਕਲੀ ਗੁੜ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉੱਲੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਅਸਲੀ ਗੁੜ ਵਿੱਚ ਆਇਰਨ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਵਰਗੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਨਕਲੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਉਲਟਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੀ ਕੀਤੀ ਕਾਰਵਾਈ?
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ (2023-2025) ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ’ਤੇ ਕਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। 2024 ਵਿੱਚ ਰੋਡਸਾਈਡ ਗੁੜ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕਰ ਦੇ 25% ਸੈਂਪਲ ਫੇਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਸਟੈਂਡਰਡ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ। 62 ਗੁੜ ਅਤੇ 19 ਸ਼ੱਕਰ ਸੈਂਪਲ ਲਏ ਗਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਫੇਲ ਹੋਏ। 2025 ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਫੂਡ ਅਡਲਟਰੇਸ਼ਨ ਵਿਰੁੱਧ ਰੇਡ ਵਿੱਚ 700 ਕਿੱਲੋ ਗੁੜ ਸੀਜ਼ਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਚਲਾਨ ਕੱਟੇ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜੇ ਵੀ ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਖ਼ਤੀ ਵਰਤਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।