ਰੂਸ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਚਾ ਦੋਸਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਰੂਸ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵੱਲੋਂ ਲੜ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਿਨਿਲ ਟੀਬੀ (32) ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਬਿਨੀਲ ਕੇਰਲ ਦੇ ਤ੍ਰਿਸੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਿਨੀਲ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜੈਨ ਟੀਕੇ (27) ਵੀ ਯੂਕਰੇਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਡਰੋਨ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬਿਨੀਲ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਲੜ ਰਹੇ 12 ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 16 ਲੋਕ ਲਾਪਤਾ ਹਨ।
ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਰੂਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਬਾਕੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦ ਤੋਂ ਜਲਦ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਏ।ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਾਸਕੋ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਦੂਤਾਵਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸੰਭਵ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਰੂਸੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੋ ਉਥੇ ਜ਼ਖਮੀ ਸਨ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਭੇਜਣ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਭਾਰਤੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ, ਰਸੋਈਏ, ਪਲੰਬਰ ਵਰਗੇ ਸਹਾਇਕ ਸਟਾਫ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਲਾਲਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਦੇ ਮੋਰਚੇ 'ਤੇ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਯੂਕਰੇਨ-ਰੂਸ ਮੋਰਚੇ ’ਤੇ ਮੌਤ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਕੇ ਬਲੀ ਦੇ ਬਕਰੇ ਬਣੇ ਹੋਣ।ਮਾਸਕੋ ਸਥਿਤ ਭਾਰਤੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਾਲ 2024-25 ਦੌਰਾਨ ਛੇ ਭਾਰਤੀ ਯੁਵਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਸੀ ਜੰਗੀ ਮੋਰਚੇ ’ਤੇ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਰਾਹੀਂ ਅਪੀਲ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਰੂਸ ਵਿਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ਨਾਂ, ਪਲੰਬਰਾਂ, ਬਾਵਰਚੀਆਂ, ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਭੇਜਣ ਅਤੇ ‘ਨੌਕਰੀ’ ਲਈ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਰੂਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ।
ਇਹ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹਨ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਠੇਕਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਤੌਂ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁਨ ਇਕਰਾਰਨਾਮਿਆਂ ਉੱਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਵਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਸਹਾਇਕਾਂ (ਕੁਲੀਆਂ) ਵਜੋਂ ਜੰਗੀ ਮੋਰਚੇ ’ਤੇ ਭੇਜ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਫ਼ੌਜੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਹਫ਼ਤੇ-ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਮਗਰੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਰੰਗਰੂਟਾਂ’ ਨੂੰ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਵਜੋਂ ਮੂਹਰਲੀਆਂ ਸਫ਼ਾਂ ਵਿਚ ਭੇਜ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਕੁੱਝ ਮੱਧ-ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਫ਼ੌਜੀ ਦਸਤਿਆਂ ਵਿਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਤਣਾਅਗ੍ਰਸਤ ਮੁਲਕਾਂ ਵਲ ਹਿਜਰਤ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਚਿਤਾਵਨੀਆਂ ਤੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿਤਾਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਗੁਜ਼ਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਰੁਕਿਆ ਨਹੀਂ। ਰੂਸ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਪਣੀਆਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਤੀ ਸੀ।ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਖ਼ਲ ਮਗਰੋਂ 85 ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਰੂਸੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚੋਂ ਡਿਸਚਾਰਜ ਵੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਹੁਣ ਨਵੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅਜੇ ਵੀ ਦਰਜਨਾਂ ਭਾਰਤੀ, ਰੂਸੀ ਫ਼ੌਜੀ ਦਸਤਿਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਫ਼ਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਬਵੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਕਬੂਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਕਰਾਰਨਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਬੰਦਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ੌਜੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਡਿਸਚਾਰਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਕਾਰਜ ਨਹੀਂ। ਉਂਜ ਵੀ, ਰੂਸੀ ਜਾਂ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਲੋਭ ਕਈਆਂ ਉਪਰ ਹਾਵੀ ਹੈ।
ਇਹ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮੋਦੀ-ਪੁਤਿਨ ਸਿਖਰ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਯੁਵਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਗਾਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਵਾਲਾ ਮਾਮਲਾ ਉੱਠਣ ਮਗਰੋਂ ਰੂਸ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਰ ਮੌਤ ਲਈ 1.30 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ, ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇ ਵਾਰਿਸਾਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਰੂਸੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਮੁਫ਼ਤ ਸਿਖਿਆ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਜੰਗਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਹੋਰਨਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਗ਼ੈਰ-ਫ਼ੌਜੀ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਜੰਗੀ ਮੋਰਚੇ ’ਤੇ ਡਾਹ ਦੇਣਾ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ ਨਾਵਾਜਬ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ।ਸਿਰਫ਼ ਰੂਸ ਜਾਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਭਾਰਤੀ ਯੁਵਕ ਬੇਈਮਾਨ ਏਜੰਟਾਂ ਵਲੋਂ ਜਾਰਜੀਆ, ਆਰਮੀਨੀਆ, ਮੌਲਦੋਵਾ ਆਦਿ ਗੜਬੜੀਗ੍ਰਸਤ ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਲੋਭ ਦੇ ਕੇ ਭੇਜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਥੋਂ ਅੱਗੇ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਵਸਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ। ਜਾਰਜੀਆ-ਆਰਮੀਨੀਆ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਅਮਨ-ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਜਿਥੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਸੁਖਾਵੇ ਨਹੀਂ, ਉੱਥੇ ਉਜਰਤਾਂ ਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ। ਲਿਹਾਜ਼ਾ, ਇਹ ਯੁਵਕ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਉਥੇ ਕਸੂਤਾ ਫਸਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।
