ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਰੋਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਅਧੀਨ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ ‘ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ’ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਚਨਾ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ, ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖਿੱਚ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਰਗੇ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਰਚਨਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
‘ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ’ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੈਨਾ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਹੋਈ ਇੱਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਮਿਲੀ। ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਸਵਾਲ- “ਸਰ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਕਦੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖੋਗੇ?” ਨੇ ਲੇਖਕ ਦੀ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੰਜੋਈ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੋਵੇ, ਸਗੋਂ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰੇ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਿਰਫ਼ 93 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਿਚੋੜ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
‘ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ’ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਦੋ ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਤਰਾਂ- ਅਸੀਸ, ਰੀਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਅਸੀਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ।
ਅਸੀਸ ਇੱਕ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਹੇਠ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦਾਦਾ
ਜੀ, ਜੋ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ, ਅਸੀਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਭਿਅਕ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ
ਮਨੁੱਖ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਸ, ਆਪਣੇ ਹਮ-ਉਮਰ ਸਾਥੀ ਰੀਸ਼ਾਂਤ ਦੀਆਂ ਅਣਗਹਿਲੀਆਂ ਅਤੇ ਗਲਤ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿੱਚ
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਰੀਸ਼ਾਂਤ, ਜੋ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲਾਪਰਵਾਹ ਸੀ, ਉਹ ਅਸੀਸ ਦੀ ਸੰਗਤ ਅਤੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਧਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਰਫ਼ੀਕ ਅਤੇ ਸ਼ਫੀਕ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।
ਨਾਵਲ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਧ ਰਹੇ ਅਲਗਾਵ, ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਘਟਣ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਹਨਨ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਖਿੱਚ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਰਗੇ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਅਸੀਸ ਅਤੇ ਰੀਸ਼ਾਂਤ ਦੀਆਂ ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤਾਂ ਅਤੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਨਾਵਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ
ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਰੀਸ਼ਾਂਤ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਆਉਣ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣਾ ਬਸਤਾ ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਸ ਉਸ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਰਥਪੂਰਨ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਨਾਵਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
‘ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ’ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ, ਦਿਵਾਲੀ, ਦੁਸ਼ਹਿਰਾ, ਵਿਸਾਖੀ ਅਤੇ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਵਰਗੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਖਾਸਕਰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਤੋੜਦਾ ਨਹੀਂ। ਧਰਮ ਸਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਪਿਆਰ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣੇ, ਇਹ ਸਾਡੀ ਸਾਂਝੀ
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਪਹਾੜੀ ਜਨਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ
ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਸ ਅਤੇ ਰੀਸ਼ਾਂਤ ਦੀ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਚਰਚਿਤ ਹੈ। ਦਾਦਾ ਜੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧਦੀ ਖਿੱਚ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਛੂਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ, ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੂਲ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਸਿਰਫ਼ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਫਲਤਾ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸਰਵਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
‘ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ’ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਸਕਾਰਾਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਰੋਚਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਖੇਪ ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਹਿਲੂਆਂ-ਇਤਿਹਾਸ, ਮਿਥਿਹਾਸ, ਭੂਗੋਲ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਬਾਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਆਦਿ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਸਮਝਣਯੋਗ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਰੋਚਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਹਮਈ ਕਥਾਵਸਤੂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਸ ਅਤੇ ਰੀਸ਼ਾਂਤ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ, ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ‘ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ’ ਇੱਕ ਬਹੁਅਰਥੀ ਅਤੇ ਬਹੁਪਰਤੀ ਨਾਵਲ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ, ਸਗੋਂ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਵਰਗ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਦੇਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ, ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਪ੍ਰਤੀ
ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣਾਉਂਦਾ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ
ਹੈ ਜੋ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗਾ। ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੈਨਾ ਦੀ ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੰਜਾਬੀ
ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਹੈ।
ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡੇ
