ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੇ ਬਸਪਾ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ, ਖਾਸਕਰ ਯੂ.ਪੀ. ਵਿੱਚ। ਬਸਪਾ, ਜੋ ਕਦੇ ਯੂ.ਪੀ. ਦੀ ਸੱਤਾ ਦੀ ਮੁੱਖ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਸੀ, ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਗੁਆ ਰਹੀ ਹੈ। 2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸਪਾ ਨੇ ਸਪਾ ਨਾਲ ਗਠਜੋੜ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ 10 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ 2022 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਸਿਰਫ਼ 1 ਸੀਟ ’ਤੇ ਸਿਮਟ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਰੋਲ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਈ ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ ਬਸਪਾ ਦੇ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ।ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ, ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕੋਈ ਸੀਟ ਨਹੀਂ ਜਿੱਤ ਸਕੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਬਸਪਾ ਅਤੇ ਸਪਾ ਦੇ ਵੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ, ਪੱਛਮੀ ਯੂ.ਪੀ. ਦੀਆਂ ਕਈ ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ, ਜਿੱਥੇ ਦਲਿਤ ਵੋਟਰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਆਜ਼ਾਦ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 5-10% ਵੋਟ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਬਸਪਾ ਦੀ ਹਾਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਨੇ ਬਸਪਾ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਸਮਰੱਥਾ ’ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾਇਆ। ਬਸਪਾ ਦੇ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਕਰ, ਜੋ ਮਾਇਆਵਤੀ ਦੀ ਸੰਜਮੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਸਨ, ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਭੀਮ ਆਰਮੀ ਵੱਲ ਖਿੱਚੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜਮੀਨੀ ਪਕੜ ਦਾ ਵੀ ਸੀ।
ਯੂ.ਪੀ. ਵਿੱਚ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ
ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਯੂ.ਪੀ. ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਮਾਇਆਵਤੀ ਦੀ ਸਿਆਸਤ, ਜੋ ਸੱਤਾ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਅਤੇ ਸੰਜਮੀ ਰਹੀ, ਨੌਜਵਾਨ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੋੜ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਨੇ ਇਸ ਖਾਲੀਪਣ ਨੂੰ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਹਮਲਾਵਰ ਸਿਆਸਤ, ਸੜਕੀ ਸੰਘਰਸ਼ , ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਸਰਗਰਮੀ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2017 ਵਿੱਚ ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਬੀਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀਗਤ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ 2020 ਵਿੱਚ ਹਾਥਰਸ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਹੋਏ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਕੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ।
ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼, ਭਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਨਾਅਰੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਮਾਇਆਵਤੀ ਜਿੱਥੇ ਸੰਜਮੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਤੀਗਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਸਿੱਧੇ ਅਤੇ ਤਿੱਖੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਚ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਨੇ ਸਪਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। 2024 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨਗੀਨਾ ਸੀਟ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸਿਆਸੀ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।
ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦਾ ਉਭਾਰ ਕਿਹੜੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ?
ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦਾ ਉਭਾਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਯੂ.ਪੀ. ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਸਹਾਰਨਪੁਰ, ਮੁਜ਼ੱਫ਼ਰਨਗਰ, ਮੇਰਠ, ਅਤੇ ਨਗੀਨਾ ਵਰਗੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ। ਇਹ ਇਲਾਕੇ ਦਲਿਤ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ। ਨਗੀਨਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟ ਤੋਂ 2024 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪਕੜ ਪੱਛਮੀ ਯੂ.ਪੀ. ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭੀਮ ਆਰਮੀ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵਧੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਉਭਾਰ:
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਉਭਾਰ ਹਾਲੇ ਸੀਮਤ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤ ਆਬਾਦੀ ਕਰੀਬ 32% ਹੈ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਬਸਪਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਖਾਸਕਰ ਦੋਆਬਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ। 2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸਪਾ ਨੇ ਜਲੰਧਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਅਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ 4.79 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ।ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਭੀਮ ਆਰਮੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੋਆਬਾ ਅਤੇ ਮਾਝਾ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵਧਾਈ ਹੈ। 2020 ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਭੀਮ ਆਰਮੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਭੂ ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਲਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣ ਵਧੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਕੜ ਅਜੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਵਰਗੀਆਂ ਮੁੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦਲਿਤਾਂ, ਖਾਸਕਰ ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਸਿਆਸੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨਾਮਾਤਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸੀ ਸਥਾਨਕ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ।
ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਹਮਾਇਤ
ਸਪਾ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਵਰਗੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਬਸਪਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਵਿਰੋਧੀ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ।ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਸਾਖ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਉਸ ਦੀ ਜਮੀਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਾਵ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਰੋਤ ਸੀਮਤ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਹਮਾਇਤ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਹਨ।
ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਉਭਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤ, ਖਾਸਕਰ ਦਲਿਤ ਸਿਆਸਤ, ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ। ਮਾਇਆਵਤੀ ਨੂੰ ਟਕਰ ਦੇਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਮਰੱਥਾ ਅਜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਬਸਪਾ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਏਜੰਟ ਕਹਿਣਾ ਸਿਆਸੀ ਚਾਲਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਬਸਪਾ ਦੇ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਯੂ.ਪੀ. ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਉਭਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ, ਜਮੀਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸੀਮਤ ਹੈ, ਪਰ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਜੇਕਰ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਪਣੀ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਇਆਵਤੀ, ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਵੱਡੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
