ਨਿਊਜ਼ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
ਹੇਨਲੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਇੰਡੈਕਸ 2025 ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪਾਸਪੋਰਟਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਛਾਲ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਾਸਪੋਰਟ 85ਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਸੀ, ਪਰ 2025 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੱਠ ਸਥਾਨ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ 77ਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਧਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ
ਹੇਨਲੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਇੰਡੈਕਸ, ਜੋ ਲੰਡਨ ਸਥਿਤ ਗਲੋਬਲ ਸਿਟੀਜ਼ਨਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸ ਐਡਵਾਈਜ਼ਰੀ ਫ਼ਰਮ ਹੇਨਲੇ ਐਂਡ ਪਾਰਟਨਰਜ਼ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪਾਸਪੋਰਟਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਮਾਪਦਾ ਹੈ। 2025 ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਾਸਪੋਰਟ 77ਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਖ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਰੈਂਕਿੰਗ 71ਵੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਹੁਣ 77ਵਾਂ ਸਥਾਨ ਇਸ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਧਾਰਕ ਹੁਣ 59 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ ਸਹੂਲਤ ਨਾਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਖਿਆ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ 57 ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 59 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਪਹੁੰਚ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਨੇ ਮਈ 2025 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਹ ਤਰੱਕੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੂਟਾਨ (81ਵਾਂ), ਮਿਆਂਮਾਰ (88ਵਾਂ), ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ (91ਵਾਂ), ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ (94ਵਾਂ), ਨੇਪਾਲ (95ਵਾਂ) ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (96ਵਾਂ) ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬੁਰਕੀਨਾ ਫ਼ਾਸੋ, ਕੋਟ ਡੀ ਆਈਵਰ ਅਤੇ ਸੇਨੇਗਲ ਨਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਤੌਰ ’ਤੇ 77ਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ।
ਹੇਨਲੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਇੰਡੈਕਸ 2025 ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਪਾਸਪੋਰਟ 96ਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਾਸਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ 32 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ ਸਹੂਲਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰੈਂਕਿੰਗ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸੋਮਾਲੀਆ ਅਤੇ ਯਮਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ ਹਨ: ਇਰਾਕ (97ਵਾਂ), ਸੀਰੀਆ (98ਵਾਂ) ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ (99ਵਾਂ)। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਾਸਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਥੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਸ ਪਛੜਨ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਖ, ਆਰਥਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੁੱਦੇ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਇਸ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ’ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਪਹੁੰਚ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਹਿਚਕਿਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਇੰਨੀ ਹੇਠਲੀ ਹੈ।
ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਦਸ ਦੇਸ਼
ਹੇਨਲੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਇੰਡੈਕਸ 2025 ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਵਾਲੇ ਦਸ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
ਸਿੰਗਾਪੁਰ: ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦਾ ਪਾਸਪੋਰਟ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 193 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ ਪਹੁੰਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਨੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜਪਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ: ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 192 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਪਹੁੰਚ ਹੈ।
ਡੈਨਮਾਰਕ ਅਤੇ ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ: ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ 191 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹਨ।
ਆਸਟਰੀਆ, ਫ਼ਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਇਟਲੀ, ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼ ਅਤੇ ਸਵੀਡਨ: ਇਹ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਚੌਥੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 190 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਪਹੁੰਚ ਹੈ।
ਆਇਰਲੈਂਡ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਸਪੇਨ ਅਤੇ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ: ਇਹ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 189 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਬੈਲਜੀਅਮ, ਕੈਨੇਡਾ, ਗ੍ਰੀਸ, ਨਾਰਵੇ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ: ਇਹ ਦੇਸ਼ ਛੇਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 188 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਪਹੁੰਚ ਹੈ।
ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲ: ਸੱਤਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ, 187 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ।
ਹੰਗਰੀ, ਪੋਲੈਂਡ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ: ਅੱਠਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ, 186 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ।
ਮਾਲਟਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ: ਨੌਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ, 185 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ।
ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ, ਐਸਟੋਨੀਆ ਅਤੇ ਲਕਸਮਬਰਗ: ਦਸਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ, 184 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼
ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਧਾਰਕ 59 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ ਸਹੂਲਤ ਨਾਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼: ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਮਾਲਦੀਵ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਫ਼ਿਲੀਪੀਨਜ਼, ਮਕਾਊ (ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ), ਮਿਆਂਮਾਰ (ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ)।
ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਦੇਸ਼: ਮੌਰੀਸ਼ਸ, ਸੇਸ਼ੇਲਸ, ਮੈਡਾਗਾਸਕਰ, ਕੇਨੀਆ, ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ।
ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਦੇਸ਼: ਬਾਰਬਾਡੋਸ, ਜਮਾਇਕਾ, ਸੇਂਟ ਵਿੰਸੈਂਟ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਨਾਡੀਨਜ਼।
ਹੋਰ ਦੇਸ਼: ਨੇਪਾਲ, ਭੂਟਾਨ, ਕੰਬੋਡੀਆ, ਵੀਅਤਨਾਮ (ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ), ਲਾਓਸ।
ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਨੇ 2025 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ।
ਡੱਬੀ
ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਦੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ
- ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਅਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।
- ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਜੋਂ ਉਭਰਨ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਖ ਵਧੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਵੀਜ਼ਾ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਰਮੀ ਆਈ ਹੈ।
- ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਪਾਸਪੋਰਟ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਵਧੀ ਹੈ।
- ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਨੇ ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਸਾਰਕ, ਬਿ੍ਰਕਸ, ਜੀ-20 ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨੇ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।
- ਭਾਰਤੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਵੀਜ਼ਾ-ਆਨ-ਅਰਾਈਵਲ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
