ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਲੰਮੇਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਬਿਲ-ਏ-ਤਾਰੀਫ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਭੂਮਿਕਾ “ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ” (life-saving drugs) ਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਉਹਨਾਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਆਖ਼ਰੀ ਉਮੀਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਪਈ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੈਂਸਰ, ਦਿਲ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ, ਸਟ੍ਰੋਕ, ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਗੰਭੀਰ ਐਲਰਜੀ।
ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ:
ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ (ਜਿਵੇਂ ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ) ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ।
ਇੰਸੁਲਿਨ ਨੇ ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਾਰੂ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਲੰਮੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।
ਕੀਮੋਥੈਰੇਪੀ ਦਵਾਈਆਂ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਉਮੀਦ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣੀਆਂ।
ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਐਂਟੀਵਾਇਰਲ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਟੀਕਿਆਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਈਆਂ।
ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖ
ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਵੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੀਨੋਮਿਕਸ, ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਬੁੱਧੀ (Artificial Intelligence) ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਯੁੱਗ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮਰੀਜ਼ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਵਾਈਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਭਾਵਨਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮਾਰਕੀਟ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖ
ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਬਜ਼ਾਰ ਕਈ ਖਰਬਾਂ ਡਾਲਰਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਫਾਰਮਾਸਿਊਟਿਕਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਨਵੀਂ ਦਵਾਈ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਔਸਤਨ 10-15 ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਅਰਬਾਂ ਰੁਪਏ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ “ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ” ਦੀ ਮੰਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵੱਧਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖ਼ੇਤਰ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਲਾਭਕਾਰੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਕੀ ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਮੁਫ਼ਤ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ?
ਇਹ ਇੱਕ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ।
ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲਾਂ:
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮੂਲ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ। ਮੁਫ਼ਤ ਜਾਂ ਸਸਤੀ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮੌਤਾਂ ਘੱਟ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲਾਂ:
ਫਾਰਮਾਸਿਊਟਿਕਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਖ਼ੋਜ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਜੇ ਦਵਾਈਆਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਫ਼ਤ ਹੋਣ ਤਾਂ ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸੰਤੁਲਿਤ ਹੱਲ
ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਰਾਹ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸਾਂਝੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਬਸਿਡੀ ਜਾਂ ਬੀਮਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫੰਡ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਕੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਹਤ ਖੇਤਰ ਦੀ ਖੋਜ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਇੱਕ ਵਰਦਾਨ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਅਪਾਰ ਹੈ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਤੱਕ ਸਮਾਨ ਪਹੁੰਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਚਾਹੇ ਉਹ ਅਮੀਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਗਰੀਬ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਤੱਕ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚ ਰੱਖੇਗਾ।
ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ
